گردآورنده: تکین آغداشلو
گسست محسوس
بعد از جنگ جهانی دوم، ایالات متحده آمریکا که از ویرانیهای این جنگ خسارت ناچیز دیده بود، توانست در راستای توسعه اقتصادی، صنعتی و تکنولوژی، از منظر فرهنگی نیز تبدیل به قدرت تاثیرگذار و اول جهان شود، و خلا جایگاه از دست رفته اروپا را پرکند. این تحول عمده باعث جابهجایی مرکز ثقل هنری دنیا از شرق به غرب اقیانوس اطلس شده و نیویورك به زودی به پاریس جدید دنیای هنر بدل گردید. اگر تا قبلتر جنگ مکتبهای هنری یکی پس از دیگری در شهرهای مهم اروپا زاده میشوند، اکنون این هنرمندان آمریکایی بودند که جنبشهای هنر جدید را به دنیا معرفی میکردند. ابسترك اکسپرسیونیسم، پاپ آرت ومینیمالیسم از مهمترین جنبشهای هنر مدرن همگی از «دنیای نو» بیرون میآیند، هر چند آبشخور هر سه آنها را میتوان در جنبشهای هنری اروپایی مانند سورئالیسم و کوبیسم یافت. محوریت آمریکا در هنر دوران پسامدرن و نیومدیا نیز ادامه دارد.
هنر ایران نیز بالطبع از این تاثیرپذیری به دور نبوده و نیست. در دوران قاجار هنر تجسمی ایران به اقتباسگیری از هنر اروپا میپردازد و در راس آن دارالفنون نسل جدید هنرمندان ایرانی را بر اساس نظام آکادمیک اروپایی پرورش میدهد. دردهههای آتی نیز گرایشهای مدرن در ایران با تحصیل هنرمندان ایرانی در اروپا و بازگشت آنها به ایران به اوج میرسد، وسعی در تلفیق هنر ایران و غرب به مشغولیت ذهنی بخش عمدهای از هنرمندان ایرانی تبدیل میشود. «نوسنتگرایی» ودغدغه هویت و مکتب ملی همزمان با جنبشهای روشنفکری ایران و تقابل ایدههای «غربزدگی» و «غربستیزی» باسیاست رسمی حکومت ایران که برمبنای روابط نزدیک با غرب، به ویژه آمریکا بنا شده بود، چشمگیر است.
بعد از انقلاب این مرزبندی و گسست در هنر رسمی با اعمال نظر مستقیم قدرت اعمال مستقیم میشود. چیزی که ژاك رانسییر فیلسوف فرانسوی آن را «گسست محسسوس» مینامد. از دید رانسییر آفرینش اثر هنری ذاتا امری سیاسی و «زیبایی شناسی، هسته اصلی سیاست است». بر این اساس است که تیره شدن روابط ایران و آمریکا بعد از انقلاب را میتوان به عنوان گسستی تعبیر کرد که بر پایه حذف قطب اول نفوذ فرهنگی دنیای معاصر شکل گرفته و فرهنگ «متهاجم» این کشور در خارج از مرزبندی هنر قابل عرضه در ایران قرار میگیرد. هنرمندان ایرانی بسیاری اما -چه در دایاسپورا و چه در ایران- همچنان تحت تاثیر این غول فرهنگی غیرقابل انکار کار میکنند ومیآفرینند.
«گسست محسوس» نمایشگاهی است از آثار 13 هنرمند ایرانی از نسلهای گوناگون که تحت تاثیر مکتبهای هنری٫ فرهنگ عامه یا تحولات اجتماعی ایالات متحده آمریکا خلق شدهاند.
رضا آرامش٫ سینا چوپانی٫ قاسم حاجیزاده٫ خسرو حسنزاده٫ هدا زرباف٫ کوروش شیشهگران٫ امیر کمند٫ طلامدنی٫ هومن مرتضوی٫ فرهاد مشیری و شیرین علیآبادی٫ محمدرضا میرزایی٫ نیکزاد نجومی٫ منوچهر یکتایی
کیوریتور: تکین آغداشلو